Diagnoza i terapia autyzmu

AUTYZM - jest zaburzeniem ogólnorozwojowym rozpoznawanym u dzieci do 3 roku życia. Objawy kliniczne autyzmu dotyczą trzech sfer funkcjonowania dziecka: kontaktu z otoczeniem, komunikacji i zachowań.

Zaburzenia kontaktu:

wzrokowego:

Poradnia Wałcz kontakt wzrokowy najbardziej zaburzony u dzieci od urodzenia autystycznych, dziecko leżąc w łóżeczku nie fiksuje wzroku, nie wodzi, nie koncentruje na matce; im dziecko starsze tym lepszy kontakt wzrokowy, szczególnie gdy nauczy się ono, że nawiązanie kontaktu wzrokowego może służyć osiągnięciu zamierzonego celu, być narzędziem; dlatego diagnozując autyzm w późniejszym wieku kontakt wzrokowy nie może być kryterium, należy przeprowadzić wywiad odnośnie wieku 0 – 3;

fizycznego (dotykowego):

unikanie kontaktu fizycznego może wynikać z nadwrażliwości, najczęściej nadwrażliwości dłoni, jednakże badania pokazują, że tak naprawdę niewiele dzieci autystycznych ma nadwrażliwość dotykową (większość jest niedowrażliwa), unikają kontaktu fizycznego, bo go po prostu nie chcą; czasem dziecko autystyczne dąży spontanicznie do kontaktu cielesnego, ale musi on być na jego warunkach, zasadach i najczęściej służy jako narzędzie do osiągnięcia innego celu;

społecznego:

całkowita lub częściowa izolacja od grupy rówieśniczej, całkowity brak inicjacji kontaktu z rówieśnikami, sporadyczne próby naśladowania zabawy; wyróżnia się 3 poziomy wchodzenia w kontakty społeczne dzieci autystycznych, zależne od ilorazu inteligencji:

I – pełna rezerwa (najbardziej upośledzone dzieci autystyczne, brak potrzeb społecznych, bronią się czynnie przed włączeniem ich do grupy, czasem na moment wchodzą w kontakt społeczny, gdy same tego chcą, przeważnie jednak siedzą samotnie;
II – bierność w kontaktach (biegają dookoła innych dzieci, interesują się, poddają się próbom włączania w grupę, do wspólnej zabawy, samodzielnie jednak nie inicjują kontaktu);
III – bardzo dobrze funkcjonujący autyści, conajmniej norma intelektualna (wykazują potrzeby społeczne, próbują inicjować kontakt z osobą ale jest on ekscentyczny i dziwny, charakteryzujący się fiksacjami intelektualnymi, tematycznymi oraz brakiem empatii i uznania potrzeb czy dążeń drugiego człowieka; cel musi być osiągnięty, odpowiedź natychmiastowa;

emocjonalnego:

często nieadekwatne do sytuacji emocje;
zmienność, intensywność i przerzutność emocji;
brak umiejętności rozpoznawania komunikatów niewerbalnych, uczuć własnych i innych osób rzutuje negatywnie na proces dostosowywania własnego zachowania do aktualnej sytuacji;
dzieci autystyczne bardzo często nie płaczą łzami, zatrzymują płyny;

Zaburzenia w komunikacji:

werbalnej:

od 30 – 60% dzieci autystycznych nie rozwija zupełnie mowy, niektóre dopiero po ukończeniu 5 roku życia zaczynają mówić; jeżeli dziecko autystyczne wykształci mowę charakteryzują ją :

echolalie bezpośrednie (bezpośrednie powtarzanie słów) lub odroczone (odtwarzanie tego co usłyszało wcześniej)
mowa w drugiej lub w trzeciej osobie;
mowa skandowana, bez rytmu, melodii, zaburzenia gramatyczne
mowa nie służy komunikacji, bo nie ma potrzeby komunikacji (nawet własnych potrzeb, dlatego dziecko autystyczne sprawia wrażenie samodzielnego, samo zaspokaja swoje potrzeby; tym bardziej, że najczęściej jest ono sprawne ruchowo).

niewerbalnej:

dziecko autystyczne nie posługuje się gestami, postawą ciała, mimiką (brak mimiki), kiwaniem głowy;
braku mowy nie kompensują niewerbalnymi środkami komunikacji;
czasem posługują się podstawowymi gestami, np. ściąganie spodni gdy chce siku;

Zaburzenia zachowania:

stereotypie:

dziwaczne zachowania charakteryzujące się powtarzalnością, niezmienność w zabawach, negatywne reakcje na ingerencję w czynności dziecka;
schematyzm i przywiązanie do ustalonego rytmu dnia; zaburzenie zachowania gdy nastąpi zmiana;
schematyzm tematyczny i techniczny w rysunkach; kompulsje językowe (ciągłe powtarzanie jakiegoś wyrażenia);

manieryzmy ruchowe

(machanie dłońmi, pstrykanie palcami, kiwanie się, uderzanie głową, krzyki, itp.) są to formy autostymulacji lub odcinania się od stymulacji, autoterapia zaburzonego systemu odbioru bodźców (różnych zmysłów);
nie modyfikuje się autostymulacji dziecka, nie można w nią ingerować a jedynie zastępować stymulacją zewnętrzną;
(samookaleczanie, autoagresja także może być autostymulacją) autostymulacja u dziecka autystycznego związana jest z zaburzeniami sensorycznymi 3 kategorii: nadwrażliwość, niedowrażliwość i biały szum, które mogą dotyczyć wszystkich 5 zmysłów;

Podstawowe zasady terapii dziecka autystycznego:

USTANOWIENIE SYSTEMU MOTYWACYJNEGO – ustalenie, co dla danego dziecka jest wzmocnieniem; nagroda powinna być natychmiastowa, od razu po wykonaniu polecenia, by nie dać dziecku zaburzyć swojego zachowania; musi być wycofana z użycia, gdy nie pracuje się z dzieckiem, nie może być dla niego dostępna poza miejscem terapii, z racji tego, że najczęściej jest to jedzenie (cukierek, chrupek, orzeszek, itp.) nie możemy pracować z dzieckiem bezpośrednio po posiłku; wzmocnienie materialne uzupełniamy wzmocnieniem społecznym „bardzo ładnie”
STOSOWANIE I REDUKOWANIE PODPOWIEDZI MANUALNYCH (wsparcie, prowadzenie manualne na początku nauki, stopniowe jej wycofywanie; polecenie wydajemy gdy dziecko na nas patrzy, rękami przytrzymujemy ręce dziecka na jego kolanach; jeżeli dziecko nie wykonuje polecenia po dwukrotnym jego wypowiedzeniu wspomagamy je manualnie, tzn. wykonujemy polecenie razem z nim i nagradzamy dziecko, gdy wspomagane dostosuje się do instrukcji
SPOSOBY WYDAWANIA POLECEŃ I ORGANIZOWANIA PRZESTRZENI – siedzimy naprzeciwko dziecka, kolanami przytrzymując jego kolana; „wstać” podnosimy dziecko, „ usiąść” sadzamy; gdy dziecko źle się zachowuje przytrzymujemy je i czekamy; reagujemy natychmiast na sygnały zapowiadające złe zachowanie; uczymy poleceń kolejno, dopiero gdy dziecko samodzielnie wykona prawidłowo jedno polecenie wdrażamy drugie; polecenia muszą być proste i wydawane zawsze w tej samej formie;
ZASADA MAŁYCH KROKÓW – instrukcje rozkładamy na najprostsze czynności potrzebne do ich wykonania.
GENERALIZOWANIE I UTRZYMYWANIE EFEKTÓW TERAPII – uogólnianie na osoby (różne osoby wydają to samo polecenie dziecku), na miejsca (nauka reagowania na polecenie w różnych pomieszczeniach, miejscach), w czasie (nieregularne wzmacnianie nawet tych zachowań czy umiejętności, które dziecko od dłuższego czasu wykonuje prawidłowo).